Op 17 juli 2022 publiceerde Schamper een lezersbrief van Jens Hinderyckx, praeses van KVHV-Gent. De titel van zijn opiniestuk luidde: ‘Een kritische stem, voor elk leven‘. Naar aanleiding van de verwerping van Roe V. Wade in de VS pleitte hij voor een soortgelijke inperking van het Belgische recht op abortus. Historicus Nick Majchrowicz, bestuurslid van Lilith Collectief, schreef een opiniestuk als antwoord.
Een tijdje geleden was ik door Facebook aan het scrollen uit verveling en belandde ik per toeval op een post over een lezersbrief van de KVHV-voorzitter van Gent. Iemand die ik ken had er een opmerking onder geplaatst, waaruit ik kon afleiden dat het niet veel goeds betekende. Mijn interesse geprikkeld klikte ik het artikel open en las al snel de titel: ‘Een kritische stem, voor elk een leven’. De titel intrigeerde mij, want als historici zijn wij gedrild om kritisch te zijn. Als er ‘kritisch’ in de titel staat, moet het wel serieus zijn. Uit de eerste zin kon ik afleiden dat betreffend artikel ging over de herroeping van Roe V. Wade in de Verenigde Staten. Velen onder jullie zullen ongetwijfeld een tijdje geleden het artikel van KVHV Antwerpen hebben gelezen over Johan Bonny en zijn pro homohuwelijk standpunt. Het KVHV predikt dat een gezin bestaat uit een vrouw, een man en kinderen. Alle andere vormen zijn onacceptabel en zo namen ze afstand van de Antwerpse bisschop. Met deze voorkennis in mijn achterhoofd, begon ik aan het artikel.
In de eerste paragraaf lezen we volgende zin: “Het open gesprek over dit maatschappelijk thema [Roe V. Wade] wordt in grote mate beperkt door verschillende misvattingen over de uitspraak zelf en het feit dat zij die kritisch staan tegenover abortus door verschillende politieke partijen worden weggezet als een karikatuur.”. Interessant dacht ik, want er heersen inderdaad wel wat misvattingen. Gelukkig, zoals de voorzitter schrijft, werpt KVHV zich op als een kritische stem. Hoera, de dag is gered. De volgende paragraaf legt het cruciale punt uit, dat de herroeping niet het definitieve einde betekent van abortus in Amerika. Alle macht omtrent abortus ligt nu bij de overheden van de staten en niet meer bij de federale overheid. Dit betekent dat de overheden van de staten carte blanche krijgen omtrent dit thema. Het is dan ook geen verrassing dat de staten met republikeinse gouverneurs er geen gras over lieten groeien en het recht tot abortus onmiddellijk introkken. ‘The Grand Old Party’ – het ‘Grand’ gedeelte mag ondertussen echt wel wegvallen – voerde al decennia campagne om Roe V. Wade te schrappen. Staten met democratische gouverneurs vormen voorlopig een veilige haven voor abortusrechten. Eenmaal de misvattingen zijn opgeklaard, gaat de voorzitter verder met een vergelijking te maken tussen de EU en de VS. Hij maakt een rare kronkel door een Amerikaanse staat op gelijke voet te plaatsen met een land van de EU. Een nogal bij de haren getrokken idee, aangezien de EU en VS twee compleet verschillende entiteiten zijn, maar ik wil erover kijken.
Een beetje verder lees ik een zin die ik nauwelijks kan geloven: “Het beeld dat er zoiets zou bestaan als ‘de Amerikaan’ is verkeerd.”. Ik val haast van mijn stoel om verschillende redenen. Om te beginnen is dit een zeer correcte uitspraak. In geen enkel land bestaat er zoiets als een ‘typische’ Belg, Chinees, Indiër, Congolees, Colombiaan of inderdaad Amerikaan. Mensen denken graag dat dat wel degelijk bestaat, maar dit zijn beelden die wij hebben geconstrueerd. Er worden kenmerken toegeschreven aan bepaalde volkeren of ze schrijven die aan zichzelf toe, wat hen dan definieert als ‘een typische inwoner van dat land’. Dit beeld wordt vervolgens geprojecteerd op de gehele bevolking. ‘Wij zijn zo en zij zijn niet zoals wij, waaruit een wij versus zij gevoel ontstaat – de basisnotie van nationalisme. Voorbeelden zijn niet ver te zoeken: ‘Hollanders zijn gierig’. Uiteraard zijn niet alle Nederlanders gierig en is gierig zijn niet iets typisch Nederlands. De andere reden waarom ik van mijn stoel val, is omdat ik haast niet kan geloven dat de voorzitter van een nationalistische vereniging – laten we een kat een kat noemen – zo een gewaagde uitspraak durft te doen. Indien ‘de Amerikaan’ niet bestaat… wat bestaat er dan wel? Bestaat ‘De Vlaming’? Zijn sommige nationale identificaties echter dan andere? Met deze zin heeft de voorzitter zonet heel zijn ideologie en argument onderuit gehaald. Misschien was de kritische zin even te ver doorgeslagen? Indien ik verder mag gaan, bestaat er dan wel zoiets als ‘de vrouw’ of ‘de man’? Dit zijn uiteindelijk toch ook gewoon (gender)constructies zoals ‘de Amerikaan’, een set van ideeën die door mensen zijn gecreëerd. Het idee dat ‘de vrouw’ thuis moet blijven en ‘de man’ de kostwinnaar is, zijn zulke genderconstructies. Helaas wordt gender nog vaak gezien als iets ‘natuurlijk’.
Ik zit nog maar aan de eerste paragraaf en er gaan al zoveel vragen door mijn hoofd. Kennelijk is de afschaffing van Roe V. Wade een vorm van democratisering en brengt ze de besluitvorming dichter bij de burger. Het zal zeker helpen dat de partij die contra abortus is, tactieken, zoals ‘gerrymandering’, gebruikt om het proces van democratisering te vermoeilijken. In de laatste zin van de paragraaf wordt een duidelijk standpunt ingenomen, het KVHV noemt de annulering een positieve beslissing – wat een verrassing. Verder worden nog zware woorden gebruikt zoals ‘ethische grenzen’ die overschreden zijn geweest, ‘verantwoordelijkheid’ en ‘peterpanmaatschappij’. Er moet wel begrip zijn voor ‘uitzonderlijke situaties’, zoals verkrachting. Natuurlijk wordt de kwestie ‘wat is verkrachting?’, niet besproken. Er is zelfs sprake van voorlichting, begeleiding en opvolging. Anticonceptie is echter nergens terug te vinden – nog een verrassing.
Indien ‘de Amerikaan’ niet bestaat… wat bestaat er dan wel? Bestaat ‘De Vlaming’? Zijn sommige nationale identificaties echter dan andere? Met deze zin heeft de voorzitter zonet heel zijn ideologie en argument onderuit gehaald. Misschien was de kritische zin even te ver doorgeslagen? Indien ik verder mag gaan, bestaat er dan wel zoiets als ‘de vrouw’ of ‘de man’?
De laatste paragraaf vormt de apotheose en alle apen komen uit de mouw. “Abortus zien als een vrijheid of vrouwenrecht is dan ook een beperkte visie. Een kind is geen onvrijheid en de helft van alle geaborteerde baby’s zijn vrouwen”. Waarom dat laatste deel vermeld wordt, ik weet het oprecht niet. Als je genderrollen wil betrekken, betrek ze dan over de gehele lijn. “Kansarme moeders worden in de steek gelaten tijdens ongewenste zwangerschappen. De enige optie die hen wordt aangeboden is een goedkope abortus. Van begeleiding, steun of financiële hulp bij een moedige keuze om een ongewenst kind te krijgen en af te staan voor adoptie is amper of geen sprake.”. Nogmaals een extreem bij de haren getrokken argument. Uit een onderzoek in de VS blijkt dat 10% van vrouwen die een ongewenste zwangerschap hebben meegemaakt, hun kind voor adoptie opgeven. Adoptie lijkt me dus geen geschikte ‘oplossing’. Het is in de laatste paar regels dat alles duidelijk wordt: “Volgens KVHV-Gent dient de abortuswetgeving hervormd te worden, waarbij de ingreep als vergevorderde gezinsplanning of anticonceptie onmogelijk wordt. Tegelijk mag de politieke verantwoordelijkheid hier niet stoppen: ongewenste zwangerschappen zijn zeer ingrijpend en verdienen dusdanige ondersteuning.”. Kritisch voor de politiek zijn ze in ieder geval. De toekomst ziet er niet al te rooskleurig uit.
Er wordt nergens dieper op ingegaan en er wordt voor de ‘oplossingen’ geen uitleg gegeven. Hoe willen jullie die begeleidingen organiseren? Over wat voor soort ondersteuning spreken we? Waar komt het geld vandaan? Wie heeft het recht op adoptie?
Indien u nog leest, denk ik dat het ondertussen duidelijk is waar ik naartoe wil gaan. Het is een simplistisch artikel dat een punt wil bewijzen, maar dat niet kan en ondertussen toont dat zelfs de voorzitter het allemaal niet meer weet. Kennelijk kunnen enkel argumenten die kort door de bocht zijn en geen steek houden gebruikt worden. De eigen argumentatie (!) wordt zelfs onderuit gehaald. Er wordt nergens dieper op ingegaan en er wordt voor de ‘oplossingen’ geen uitleg gegeven. Hoe willen jullie die begeleidingen organiseren? Over wat voor soort ondersteuning spreken we? Waar komt het geld vandaan? Wie heeft het recht op adoptie? De percentages die worden gebruikt waarom vrouwen voor abortus kiezen, zijn compleet uit de context gehaald. Er worden gewoonweg vier redenen gegeven die de argumentatie ten goede uitkomen en de andere redenen die werden gegeven, worden achterwege gelaten. De kritische zin zal even afwezig geweest zijn. Daarnaast blijft het voor mij een raadsel in welke wereld dit een vorm van democratisering is, maar laten we even verder gaan in de fantasie. Ten eerste, uit een studie van PEW in 2021 blijkt – nu het toch over statistiek gaat – dat zelfs niet eens de meerderheid van de Amerikanen – sorry ik ga niet alle vijftig staten opsommen – hier achter staat. 70% van de Amerikanen steunen het recht op abortus. Ten tweede, hoezo is iets democratisch als meer dan de helft van de bevolking – vrouwen – wordt beperkt in hun keuzevrijheid? Ten derde, de negen rechters van ‘The Supreme court’ worden niet via een democratisch kanaal aangesteld. De zittende president kan kiezen wie in het orgaan zal zetelen. Ik kan me moeilijk inbeelden dat Brett Kavanaugh – iemand die niet vies is van grensoverschrijdend gedrag – ooit verkozen zou zijn geraakt. Ten vierde wordt er vaak vergeten dat de wetten – in dit geval de 14th amendement – zijn opgesteld geweest in een periode waar vrouwen geen stemrecht hadden. Dus indien we democratisch te werk willen gaan, klopt dit argument niet. Het is toch een geluk dat directe democratie niet bestaat. In het artikel worden er weinig argumenten hardgemaakt door middel van onderzoek en wordt er te veel beroep gedaan op simplistische concepten zoals ‘verantwoordelijkheid’. Dit is toch niet kritisch? Het is ook weer zo een typisch artikel dat doet overkomen alsof mensen ‘graag’ een abortus laten uitvoeren. Niemand kiest met plezier voor een abortus. Het is een extreem ingrijpende procedure die vaak gebruikt wordt als niets anders kan. Bovendien kunnen accidenten altijd gebeuren, maar om dan te spreken over verantwoordelijkheid, is te ongenuanceerd. Gebruik dus aub geen veralgemenende argumenten zoals ‘dat past niet in de levensstijl’. Indien mensen dit echt denken, dan stel ik mij toch vragen. Ik had ook graag eens argumenten gehoord van enkele vrouwelijke leden van KVHV. Hierbij moet vermeld worden dat de man-vrouw verhouding iets westers is, maar aangezien het over de ‘westerse’ wereld gaat, kunnen we de verhouding behouden. Waarom moeten het zo vaak mannen zijn die hun mening opdringen, zeker over thema’s zoals dit. Dit is een debat over het vrouwelijke lichaam en de keuzes die vrouwen maken over hun eigen lichaam. Laat hen dan ook het debat voeren en spreek niet voor anderen.
Hoezo is iets democratisch als meer dan de helft van de bevolking – vrouwen – wordt beperkt in hun keuzevrijheid?
Ik wil afsluiten met volgend standpunt. Zoals ik al zei staat niemand te springen om een abortus te laten uitvoeren. Dat neemt niet weg dat er geen garantie voor moet zijn. Opteren voor een abortus is een keuze die zwangere personen zelf mogen maken en die niet ingeperkt mag worden door anderen. Mensen die tegen abortus zijn om eender welke reden ook, principieel, religieus, zelf geen kinderen kunnen krijgen, etc. dat mag, maar beperk daarom aub niet de keuzevrijheid van anderen. Dat is hun keuze, niet die van jou. Dus neen, dat is echt geen beperkte visie. Er is een verschil tussen een kritische zin en kritiek geven.
Nick Majchrowicz
Lilith Collectief
Lilith Collectief 